De maand november markeert een overgangsperiode: de dagen worden korter, de temperatuur daalt en de natuur maakt zich langzaam gereed voor de winter. Toch valt er in de tuin in deze maand nog heel wat zinvols te doen. Wie nu aandacht besteedt aan onderhoud, aanplant en voorbereiding, wordt in het voorjaar beloond met een gezonde, sterke tuin.
Onderhoud en verzorging
Laat afgestorven blad en stengels van vaste planten zoveel mogelijk liggen. Ze beschermen de wortels tegen vorst en vormen een schuilplaats voor insecten. Alleen waar ze groenblijvende planten verstikken, kun je wat opruimen. Het gazon heeft nog even aandacht nodig: verwijder blad, maar loop niet over bevroren gras, want dat veroorzaakt lelijke plekken. Mosvorming hoeft niet meteen bestreden te worden; bemesten is nu zelfs af te raden, omdat het gras dan te vroeg weer gaat groeien.
Let op: potplanten zijn kwetsbaar in deze tijd. Zet ze beschut tegen de vorst, of isoleer potten met bijvoorbeeld noppenfolie of stro. Let op dat de drainagegaten open blijven, zodat overtollig water weg kan. Sluit buitenkranen af, leeg tuinslangen en regentonnen en berg je tuingereedschap schoon en geolied op.
Blad dat van bomen valt kun je prima hergebruiken. Maak er een aparte bladhoop van om bladaarde te krijgen, of gebruik het als mulchlaag in de borders. Zo blijft het bodemleven actief en blijft de grond luchtig. Vergeet niet de vijver schoon te houden: verwijder afgevallen blad zodat er niet te veel organisch materiaal in het water terechtkomt.
Planten en aanplant
Zolang het niet vriest, is november een uitstekende maand om bladverliezende heesters, bomen en rozen te planten. De grond is nog warm genoeg om wortelgroei op gang te brengen. Gebruik organische mest of compost in het plantgat en geef royaal water na het planten. Ook het planten van voorjaarsbollen kan nog: tulpen, narcissen, krokussen en chionodoxa kunnen prima de grond in.
Voor kleur op het balkon of terras zijn winterheide, skimmia, Pernettya, kleine coniferen en winterviolen geschikt. Bekleed de binnenkant van plantenbakken met plastic of folie om wortelbevriezing te voorkomen.
In de moestuin kun je nog knoflook en winteruien planten, zolang de grond niet bevroren is. Bladgroenten als boerenkool en veldsla blijven doorgroeien, zelfs bij lage temperaturen. Winterstekken nemen is ook mogelijk: bijvoorbeeld van aalbessen, forsythia of lavendel. Steek ze in vochtige grond op een beschutte plek en dek ze bij strenge vorst af met bladeren of stro.
Snoeien en opruimen
Snoeien kan in november, maar alleen bij niet-vriestemperaturen en bij voorkeur op een bewolkte dag. Verwijder dode takken, zieke delen en te dicht op elkaar groeiende scheuten. Appel- en perenbomen kun je controleren op verdroogde vruchten (de zogenaamde ‘mummies’). Verwijder deze om schimmelziekten te voorkomen.
Laat zaadhoofden van planten als zonnehoed, sedum of siergrassen gerust staan. Ze geven structuur aan de wintertuin en zijn zeer waardevol voor vogels die er zaden uit pikken.
Natuur en biodiversiteit
De tuin is in de winter een belangrijke toevlucht voor vogels en insecten. Hang voedersilo’s of vetbollen op en vul ze regelmatig bij. Laat een hoekje van de tuin rommelig, met wat takken of bladeren: een ideale overwinterplek voor egels, kevers en vlinders!
Nog een tip: Leg een laag van bladeren, stro of compost tussen de planten om de bodem te beschermen tegen kou en uitdroging. Dit houdt het bodemleven actief en beschermt kleine dieren, zoals egels. Sommigen tuiniers plaatsen bij heesters zoals laurier of camelia, een tijdelijk windscherm om wortelverstoring te voorkomen.
Tuinieren is vooruitdenken!
Hoewel november de maand is waarin de tuin in rust lijkt te gaan, is het juist nu de tijd om vooruit te denken. Een beetje aandacht nu zorgt voor een gezonde bodem, stevige planten en een tuin vol leven in het voorjaar. Terwijl de natuur afremt, kun jij met rustige klussen, composteren en planten nog volop bijdragen aan een mooi tuinseizoen in het nieuwe jaar.
